Doelstelling

1.1 De uitstoot van CO2 is in Apeldoorn met 25% verminderd

Wij willen de CO2 uitstoot van Apeldoorn in 2022/2023 verminderd hebben met 25% (ten opzichte van 2014). Dit doel is in lijn met de door de gemeenteraad gekozen koers voor energietransitie 'versnelling plus' en sluit naadloos aan op de doelstelling voor energietransitie in de Cleantech Agenda van de regio. Heel concreet betekent het dat we in Apeldoorn tussen 2014 en 2022/2023 290 kton CO2 minder willen uitstoten. De energietransitie vraagt forse inspanningen en investeringen van bewoners, bedrijven en de gemeente zelf. Daarnaast komen er wettelijke taken op ons af, zoals de ontwikkeling van warmtevisies en regionale energiestrategieën. Tot slot ontkomen we er niet aan om in onze gemeente meer duurzame energie op te wekken en zullen we hierin ruimtelijke keuzes moeten maken.

Als gemeente draaien we in samenwerking met onze bewoners en bedrijven de komende jaren aan de volgende knoppen. Prestaties 1.1.1 tot en met 1.1.5 zijn gerelateerd aan bewoners, prestaties 1.1.6 tot en met 1.1.8 aan bedrijven en prestaties 1.1.9 tot en met 1.1.11 aan de gemeente zelf. Prestaties 1.1.13 tot en met 1.1.16 hebben in het algemeen betrekking op duurzame energie opwekking.

1.1.15 Onderzoek geothermie

Het seismologisch onderzoek naar geothermie is in 2019 afgerond, in samenwerking met de papierindustrie, de provincie Gelderland en de gemeente Brummen.

Toelichting

De Ovij participeert in opdracht van de gemeente in het project Energietransitie Eerbeek-Loenen 2030. Hier wordt o.a. gekeken naar de kansrijkheid van (Ultra Diepe) Geothermie in Eerbeek en Loenen. Dit is zeer kostbaar onderzoek (ca. 1.000.000 euro, waar de gemeente een beperkte bijdrage aan heeft toegezegd). De resultaten van lopende nationale projecten (Green Deal UDG en SCAN programma) worden afgewacht. Er vindt een heranalyse plaats van de survey Bronckhorst.  Op basis van de resultaten worden vervolgstappen voor Loenen/Eerbeek gezet. Het onderzoek  naar geothermie is dus niet in 2019 afgerond, het koerst richting 2021.

Bijsturingsmaatregelen

Het project bevindt zich voor een groot deel buiten onze invloedssfeer, de gemeente Apeldoorn levert een relatief geringe bijdrage. Bijsturing op de planning is slechts beperkt mogelijk

1.1.9 Gemeentelijk vastgoed energieneutraal, waar mogelijk energie opwekkend

Het gemeentelijk vastgoed maken we energieneutraal en waar mogelijk energieopwekkend zoals Werkgebouw Noord (collegeperiode).

Toelichting

Doelstelling van de verduurzamingsopgave is een energiebesparing van 50 procent in 2020 ten opzichte van 2016. We zitten nu op ruim 20 procent besparing. Aan de andere kant: we hebben ook nog maar 35 procent van het krediet gebruikt. Er is dus nog 65 procent van het krediet beschikbaar om de overige 30 procent besparing te bewerkstellingen. Er lijkt dus voldoende budget voor de komende twee jaar. Maar er zijn wel zorgen over de prijsontwikkeling wat betreft de bouwkosten en of we al in 2020 50% energiebesparing halen. Naar verwachting hebben we daar meer tijd voor nodig (2021 / 2022).

Van het aardgas af, energieneutraal of zelfs energie opwekkend was nog niet zozeer een issue toen het programma verduurzaming gemeentelijk vastgoed werd opgestart, maar is nu een actueel vraagstuk. Het huidige budget is hiervoor zeker niet toereikend.

Bijsturingsmaatregelen

Bijsturingsmaatregelen treffen om er zeker van te zijn dat we in 2020 al een energiebesparing kunnen bereiken van 50% is lastig. Doorlooptijd van projecten is langer doordat de druk op de markt is erg groot is (leveranciers hebben het druk) en maatregelen pas getroffen worden wanneer met gebruikers/huurders afspraken zijn geformaliseerd omtrent de energieverrekening.

Doelstelling

1.2 Het gebruik van grondstoffen is in Apeldoorn met 25% verminderd

Apeldoorn zet in op een schone, leefbare en duurzame omgeving. Daarbij hoort het verkleinen van de ecologische voetafdruk. Door zorg en aandacht te hebben voor de manier waarop we omgaan met ons afval en dit zorgvuldig (her)gebruiken dragen we bij aan deze ambitie. Circulus Berkel als onze partner zorgt er mede voor de hoeveelheid restafval te verkleinen.

Afval is al lang geen afval meer en wordt steeds vaker als grondstof voor nieuwe producten gebruikt. De zogenaamde circulaire economie krijgt steeds meer een boost. Landelijk, provinciaal en regionaal zijn er forse doelstellingen op het gebied van circulariteit. Hierop willen we als gemeente Apeldoorn niet achterblijven. Daarom is onze ambitie om het gebruik van grondstoffen in Apeldoorn met 25% te verminderen. Dit is een nieuwe en stevige ambitie. Vandaar dat we als gemeente een kwartiermaker circulariteit willen inzetten om hier extra aan te trekken.

In de gemeentelijke bedrijfsvoering willen we hier heel concreet invulling aan geven door nog meer ervaring op te doen met circulair aanbesteden van onze openbare ruimte, ons vastgoed en onze inkoop van goederen. De bewoners van Apeldoorn zijn nu al een kei in het scheiden van hun afval. Los van het feit dat het ophalen van het huishoudelijk afval een wettelijke taak is, proberen we door de uitvoering van het nieuwe recycleplan de bewoners nog meer te stimuleren om het restafval te verkleinen. We streven ernaar om in 2022 de hoeveelheid restafval te verkleinen naar 80 kg per persoon (ten opzichte van 130 kg in 2017). Als gemeente hebben we nog onvoldoende zicht op de grondstofstromen in het Apeldoorns bedrijfsleven. Met het thema duurzaamheid als één van de drie belangrijkste thema’s uit de economische agenda merken we dat circulariteit (naast energietransitie) ook bij ons bedrijfsleven steeds meer leeft en inhoud krijgt.

Deze doelstelling wordt op drie manieren vormgegeven:
a. Door met onze partner Circulus Berkel in te zetten op het verminderen van huishoudelijk restafval. Verder uitvoeren van het recycleplan; prestaties 1.2.1 tot en met 1.2.6.
b. Door vooral bedrijven te stimuleren zorgvuldig met grondstoffen om te gaan. Zoals aangegeven hebben we nog weinig zicht op het gebruik van grondstoffen. Ook voor het bedrijfsleven is het nog een zoektocht. Daarom zetten we ons in eerste instantie samen met ons bedrijfsleven vooral in op het ontwikkelen van kennis en kunde; prestaties 1.2.7 tot en met 1.2.9.
c. Door te zoeken naar innovatieve manieren om ons grondstoffengebruik terug te brengen. De afgelopen jaren heeft de gemeente met projecten als ‘de circulaire aanbesteding van De Parken’ en ‘Van bermgras tot papier’ heel concreet ervaring opgedaan met het verminderen van het gebruik van grondstoffen. Deze lijn willen we doorzetten; prestaties 1.2.10 tot en met 1.2.12.

1.2.8 Vestiging ‘kennishub’

De kennishub circulaire economie is gevestigd op De Zwitsal (2019). Het Koninklijk Instituut voor Ingenieurs (KIVI) wil samen met de Cleantech Regio en gemeente Apeldoorn graag een kenniscentrum realiseren op het gebied van circulaire economie. Een mooie kans om de duurzame activiteiten van ondernemers op De Zwitsal (AREA055 en het Ondernemershuis) verder uit te bouwen.

Toelichting

Diverse gesprekken en verkenningen zijn gaande. Concrete resultaten zijn er nog niet te melden.

Bijsturingsmaatregelen

De ambitie is om de (cleantech) Hotspot op de Zwitsal verder door te ontwikkelen. We versterken de fysieke plek waar ondernemers, onderwijs en overheid elkaar fysiek ontmoeten, vragen kunnen stellen, samenwerken aan opgave(n) en waar open innovatie plaatsvindt. De nadruk ligt op thema’s Circulaire economie, energietransitie en IT & innovatie.  Hierbij worden gezocht naar het surplus tussen het Ondernemershuis, de Energiefabriek, Cleantech Regio, Cleantech Apeldoorn, Start-up Apeldoorn, AREA055, Technodiscovey, Onderwijs, Overheid en Ondernemers. Concrete innovaties waar nu aan wordt gewerkt zijn een Elektronica-waste hub, DC-lab (gelijkstroomlab) en Simulatiekenniscentrum.

1.2.1 Invoeren omgekeerd afval inzamelen

Het invoeren van het omgekeerd afval inzamelen (al gestart in Apeldoorn Zuid in 2018, verdere uitrol in Apeldoorn in 2019 en 2020).

Toelichting

De eerste grote stappen in de uitrol van “Recycleservice 2025” zijn gezet. De uitrol van het omgekeerde inzamelen in Apeldoorn Zuid is in volle gang (bijna gereed) en gaat (behoudens enkele specifieke situatie's/situatie Klarenbeek) naar tevredenheid. De voorbereidingen voor de uitrol in Apeldoorn Noord zijn reeds in gang gezet. Nog even en alle Apeldoorners hebben een groene, een blauwe en een oranje container.

In augustus en december 2018 is de transformatie van het eerste deel van Apeldoorn al uitgevoerd. De resultaten daar zijn positief, waarbij ten opzichte van 2018 al sprake is van een afname van het restafval een toename van het PMD en een afname van de diftaropbrengst. Het beleid is er op gericht dat er meer grondstoffen worden opgehaald waardoor de hoeveelheid restafval daalt. Financieel heeft dit een negatief effect op de inkomstenkant van de afvalinzameling. Deze wordt niet gecompenseerd door een kostendaling, de zogenaamde "diftarparadox". In het Recycleplan was deze ”diftarparadox” al voorzien, maar de effecten lijken nu groter. Dit leidt ertoe dat de voorziening huisvuilrechten naar verwachting al in 2019 ontoereikend is om de incidentele projectkosten 2019 en de lagere diftaropbrengst 2019 op te vangen. Er is zelfs sprake van een structureel tekort. Voor een nadere duiding, waarbij in dit stadium nog geen concrete financiële cijfers kunnen worden gepresenteerd, verwijzen wij naar de financiële paragraaf. Verder hebben wij u 13 juni via de brief “Stand van zaken Recycleservices 2025” uitgebreider geïnformeerd.

Bijsturingsmaatregelen

Conclusie is dat de hoeveelheid restafval per huishouden steeds minder wordt, waarbij Apeldoorn het beter doet dan de meeste andere steden in het land. Door die afname van het restafval draagt de inwoner gemiddeld minder bij aan de ophaalkosten en moeten we bedenken hoe we dit oplossen. Een probleem dat we al hadden zien aankomen en wat het gevolg is van het succesvol uitrollen van het beleid (vermindering van de hoeveelheid restafval).  We komen bij u terug met oplossingsrichtingen. Dit effect heeft reeds bij de formulering van het beleid aandacht gehad en waar het college in de loop van 2019 volgens afspraak op terug komt.

1.2.9 Overgang naar circulair verdienmodel

Met minimaal 4 Apeldoornse bedrijven zijn in 2019 en 2020 concrete afspraken gemaakt om over te gaan naar een circulair verdienmodel.

Toelichting

Deze activiteit is nog niet opgepakt omdat de functie van kwartiermaker (waarvoor in de MPB aanvullende financiële middelen beschikbaar zijn gesteld) als temporiseringsmaatregel (tijdelijk uitstel) is betrokken bij de Voorjaarsnota 2019. Activiteiten kunnen nu op zijn vroegst in het najaar van 2019 worden opgepakt. Wel zijn er activiteiten met bedrijven in het project Cirkelstad om een circulair netwerk tot stand te brengen.

Bijsturingsmaatregelen

Als de financiële middelen beschikbaar blijven wordt de functie van kwartiermaker zo snel mogelijk geïmplementeerd.

1.2.7 Vestiging van het expertisecentrum ‘Cirkelwaarde’

De vestiging van het expertisecentrum ‘Cirkelwaarde’ (van afval naar grondstof) van de publieke afvalbedrijven Circulus Berkel, ROVA (onder andere Zwolle en Amersfoort) en AVU (Utrecht) in Apeldoorn (gereed 2019). Het expertisecentrum werkt op ambitieuze wijze voor alle vijf huishoudelijke materiaalstromen (textiel, organisch materiaal, luiers, elektronica en plastic) aan:
1. Een betere verwaarding van grondstoffen
2. Het sluiten van de grondstofketen
3. Werkgelegenheid
Een eerste concrete samenwerking is het project Ceflex flexibele verpakkingen.

Toelichting

Verkenning onder leiding van Circulus-Berkel met diverse partijen (Brancheorganisatie, Foenix, Bedrijfsleven, RL/SenR/EZ/PVG) is gaande. Uitzicht op concrete/fysieke uitvoering is er momenteel nog niet, maar is kansrijk.
Naast dat de rol van de gemeente faciliterend is, vertraagt de afwezigheid van de kwartiermaker Circulariteit dit proces.

De grondstoffenalliantie CirkelWaarde tussen de partijen Circulus Berkel, ROVA en AVU is op 26 februari 2019 officieel ondertekend. Besloten is om het expertisecentrum, waar Circulus-Berkel de trekker van is en dat zich richt op het creëren van hogere verwaarding van huishoudelijke reststoffen, zèlf geen fysieke plek te geven. De projecten en living labs die voorkomen uit het virtuele expertisecentrum vragen echter wèl een fysieke plek. Momenteel wordt samen met diverse partijen in Apeldoorn (Brancheorganisatie, Foenix, bedrijfsleven, WEEE.nl, RL/SenR/EZ/PVG) gewerkt aan de voorbereiding van een Living Lab e-goed E-novation, dat vanaf 1 januari 2020 operationeel zal zijn op het Zwitsal terrein. In dit Living Lab starten 4 proeftuinen met als doel elektronica afval nuttig te bestemmen voor productherstel, terugwinnen van onderdelen en revisie. De gemeente is faciliterend aan dit proces. De afwezigheid van de kwartiermaker Circulariteit maakt dat de gemeente deze rol niet afdoende in kan vullen.   

Bijsturingsmaatregelen

Circulus Berkel is trekker van het proces en wordt hierin ondersteund door de Cleantech Regio. Inzet van de gemeente wordt met name na de zomer van 2019 verwacht als de fysieke voorbereidingen voor het Living Lab op de Zwitsal starten. Op basis van het besluit tot wel/niet invullen van de functie van kwartiermaker circulariteit moet besloten worden hoe de faciliterende rol van de gemeente in te vullen en waar dit te beleggen in bestaande capaciteit.

1.2.5 Voedselvermalers

Het uitvoeren van de proef met voedselvermalers (gereed 2019).

Toelichting

Tot op heden is deze prestatie nog niet gehaald, omdat deze pilot was gekoppeld aan een pilot met nieuwe vormen van sanitatie (zoals vaccuümriolering) waardoor we afhankelijk waren van het Waterschap en andere partijen, zoals projectontwikkelaars. Samen met het Waterschap onderzoeken we of een separate pilot met voedselrestenvermalers voor bestaande hoogbouw in Apeldoorn zinvol en haalbaar is. Onderdeel van dit onderzoek is of opschaling naar alle hoogbouw in Apeldoorn goed of slecht is voor de Apeldoornse riolering en zuivering.

Bijsturingsmaatregelen

In geval de uitkomst van onderzoek positief is ten aanzien van de pilot, dan starten we een separate pilot voedselrestenvermalers en laten daarmee de koppeling met een pilot voor nieuwe sanitatievormen los. In tegenstelling tot genoemde bijsturingsmaatregelen in de jaarrekening, gaan we niet meer in gesprek met projectontwikkelaars. Maar zullen we dan de VVE’s van hoogbouw actief uitnodigen om deel te nemen aan deze pilot.

Kwartiermaker circulaire economie

In 2019 en 2020 zetten we in op een kwartiermaker circulaire economie. De focus van deze kwartiermaker ligt vooral op het Apeldoorns bedrijfsleven en op de bedrijfsvoering van de gemeente Apeldoorn.

Toelichting

Deze functie van kwartiermaker (waarvoor in de MPB aanvullende financiële middelen beschikbaar zijn gesteld) is nog niet geïmplementeerd omdat de functie als temporiseringsmaatregel (tijdelijk uitstel) is betrokken bij de Voorjaarsnota 2019. Activiteiten kunnen nu op zijn vroegst in het najaar van 2019 worden opgepakt.
Bijsturing: als de financiële middelen beschikbaar blijven wordt de functie van kwartiermaker zo snel mogelijk geïmplementeerd.